Mogelijke oorzaken van spellingproblemen bij je kind en hoe jij kunt helpen

Heeft jouw kind op de basisschool moeite met spelling? Is hij of zij het overzicht compleet kwijt door alle regels en uitzonderingen? En lukt het maar niet om te onthouden hoe je een woord op de juiste manier schrijft? Je kind is niet de enige. Veel ouders en leerkrachten zoeken naar hulp bij spellingproblemen.

In deze blog duiken we in de mogelijke oorzaken waarom spelling niet lukt en ontdek je hoe je jouw kind echt kunt helpen om een stevige basis te bouwen, waardoor spelling wat makkelijker en leuker wordt.

Veelvoorkomende signalen van spellingproblemen bij kinderen

Misschien herken je deze veelgehoorde klachten bij jouw kind met spellingachterstand?

• Het spiegelen of verwisselen van letters (zoals eu-ue of f-v).
• Letters weglaten of juist toevoegen (bijv. ‘pak’ schrijven i.p.v. ‘park’).
• De spellingregels wel kennen, maar niet kunnen toepassen bij het schrijven.
• Veel fouten maken bij spontaan schrijven en die zelf niet zien.
• Blokkeren bij een dictee; het gaat te snel, wat stress geeft.
• Spelling en schrijven steeds minder leuk vinden.
• Redelijk goed scoren op methodetoetsen (= korte termijn), maar op de CITO-toets veel fouten maken (= lange termijn).

Deze signalen wijzen erop dat de basis voor spelling nog niet stevig is en de fundamentele spellingvaardigheden nog niet zijn geautomatiseerd. Het zou natuurlijk kunnen dat je kind dyslexie heeft, maar het is interessant om eens verder in het leerfundament te duiken.

Oorzaken van Spellingproblemen: Waarom lukt spellen niet?

Spelling is best een ingewikkeld proces. Het is meer dan alleen regels toepassen. In de kern is spelling een auditieve vaardigheid (je hoort een woord en schrijft het op). Het woord bestaat uit klanken en daar worden regels op toegepast. Het uiteindelijke doel is een geautomatiseerd, sterk visueel woordbeeld (je ziet hoe het woord eruitziet en of het klopt). Wat als dit proces niet vanzelf gaat?
Een aantal mogelijkheden.

Is je kind eigenlijk wel toe aan spelling?!

Om te kunnen leren spellen moet je kind in de eerste plaats in de juiste ontwikkelingsfase zitten en dus aan spelling toe zijn. Hij/zij moet ver genoeg ontwikkeld zijn om bepaalde taken die het leren spellen met zich meebrengt uit te kunnen voeren.

Zo moeten de primaire reflexen voldoende geïntegreerd zijn en is samenwerking van beide hersenhelften noodzakelijk. Je kind heeft voldoende vormbesef nodig en moet alle richtingen op kunnen denken, zodat letters gevormd en opgeschreven kunnen worden. Een goed ontwikkelde fijne motoriek is hierbij natuurlijk erg belangrijk. Evenals een goede aandacht en concentratie.

Spellingvoorwaarden: Zijn de basisvaardigheden sterk genoeg?

Voordat je kind de spellingregels leert, moeten de spellingvoorwaarden beheerst zijn.
Je kind moet bijvoorbeeld:

• verschillen kunnen horen en zien
• klanken en letters vlot kunnen herkennen
• de juiste klank aan de juiste letter kunnen koppelen
• woorden kunnen hakken in losse klanken
• klanken en letters kunnen samenvoegen tot een woord

De rol van informatieverwerking bij spellingmoeilijkheden

De visuele en auditieve vaardigheden zijn dus ook een belangrijke voorwaarde om tot leren spellen te komen. Het is daarom belangrijk om deze vaardigheden goed te bekijken als het leren spellen niet vanzelf gaat. Zéker ook m.b.t. een goede informatieverwerking.

Heeft je kind bijvoorbeeld moeite met het richten van de ogen, dan kan hij moeite hebben met het ruimtelijk waarnemen. Hierdoor is het niet makkelijk om de letters op papier te krijgen.

En een langzame auditieve verwerkingssnelheid zorgt er voor dat je gewoon letters mist. Je hoort dan bijvoorbeeld ‘voer’ in plaats van ‘vloer’ en schrijft dus het verkeerde woord op.

Daarnaast speelt het werkgeheugen een belangrijke rol bij het kunnen onthouden en opschrijven van de volgorde van de klanken en letters.

Kortom: Leren spellen doe je met je hele lijf!

Het ontbreken van een stevig woordbeeld

Het kan ook zijn dat jouw kind op een andere manier leert dan op school wordt aangeboden. Veel kinderen met spellingmoeilijkheden leren vanuit het geheel in plaats van vanuit details. Ze kunnen helemaal niets met al die spellingregels, waardoor ze moeite hebben met het opbouwen van een goed woordbeeld. Hierdoor missen ze het ‘interne plaatje’ en zien ze hun eigen fouten niet; er is immers geen referentiekader in het hoofd.

Deze kinderen vallen vaak terug op wat ze horen (het hoorwoord), maar dat werkt in onze Nederlandse taal niet bij alle woorden (denk aan de ‘ei/ij’ klank of de lange klank in boom – bomen). Bij het schrijven van woorden moet je terug kunnen vallen op het woordbeeld, zodat je meteen kunt zien of het goed is. Een goede koppeling tussen het Klankbeeld (zo klinkt het) en het Woordbeeld (zo ziet het eruit) is daarbij noodzakelijk.

Gerichte hulp bij spellingproblemen: De kracht van de juiste leerstijl

Wanneer het leren spellen niet vanzelf gaat, is het belangrijk om naar de leerstijl van je kind te kijken. Leert jouw kind het beste door te zien, horen, zeggen of voelen/bewegen (motorisch)? En welke hersenhelft is dominant? De aanpak moet hierop aansluiten. Als spellingbegeleiding nodig is, is het belangrijk om verder te kijken dan de methode van school.

Er zijn namelijk meerdere manieren om goed te leren spellen. Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat onze hersenen bekende woorden uiteindelijk zien als een plaatje. Daar kunnen we gebruik van maken bij het leren spellen op een andere manier. Wanneer je meerdere zintuigen tegelijk inzet, gaat het leren vaak makkelijker.

Effectieve begeleiding: het versterken van het Spellingfundament

Als Remedial Teacher bij RT Praktijk FoRTe bied ik spellingbegeleiding op maat. Na observatie en onderzoek help ik je kind het fundament te versterken door:

• De ontwikkeling te stimuleren, zodat je kind spellingrijp wordt.
• De spellingvoorwaarden te verbeteren.
• Overzicht te creëren: we gebruiken de noodzakelijke spellingregels kort en krachtig.
• Een goed opgeslagen woordbeeld te realiseren via een andere leeringang.
• Inzet van effectieve programma’s die het spellingbewustzijn vergroten.

Door de zintuigen en motoriek daarbij in te zetten (psychomotorisch) heb ik zo een krachtig instrument om met ieder kind te bouwen aan een stevig fundament. En krijgt je kind weer vertrouwen en plezier in het spellen en schrijven van teksten.

Praktische tips: Zo kun je spelling thuis oefenen en ondersteunen

Laat je kind niet te lang aanmodderen met spelling, maar grijp op tijd in om de spellingachterstand niet te groot te laten worden. Zo houdt je kind het overzicht en kunnen niet beheerste categorieën meteen aangepakt worden.

• Maak gebruik van alle zintuigen om spelenderwijs te oefenen. Laat je kind lastige klinkers zoals eu en ui bijvoorbeeld kleien om de vorm met de handen te voelen.
• Zet voelspelletjes in om de tastzin te stimuleren (voelmemory, vormen voelen) en train het ‘horen van verschillen’ met luisterspelletjes.
• Vraag bij de leerkracht welke categorieën je het beste kunt oefenen. Oefen 3x per week en niet langer dan 20 minuten per dag. Liever kort en effectief dan lang en frustrerend. Herhaling is belangrijk.
• Veel samen lezen zorgt ervoor dat het woordbeeld vaak gezien en herkend wordt. Leg ook nieuwe woorden uit om de woordenschat te vergroten.
• Leer je kind een kritische werkhouding aan; controleren is belangrijk. Geef mee dat doorzetten en fouten maken bij het leerproces horen.

Hulp nodig bij spellingproblemen? Neem contact op met de RT-praktijk!

Vindt jouw kind spelling ook zo lastig? Ben je op zoek naar effectieve hulp bij spellingproblemen en een concrete aanpak? Of ben je leerkracht en zoek je een professional om een leerling verder te helpen?

Denk dan eens aan Remedial Teaching (RT) bij RT Praktijk FoRTe in Sleeuwijk e.o.

Spelling hoeft niet extreem moeilijk te blijven. Met de juiste aanpak, afgestemd op hoe jouw kind het beste leert, bouwen we samen aan dat stevige fundament, zodat je kind makkelijker mee kan doen in de groep en daardoor met zelfvertrouwen en plezier naar school gaat.

Neem vrijblijvend contact met mij op voor een intakegesprek. Ik kijk graag met je mee welke aanpak het beste past.

Elke ouder droomt ervan: een kind dat vol zelfvertrouwen naar school gaat, lekker in zijn vel zit, goed kan bewegen, zich moeiteloos kan concentreren tijdens de les, sociaal vaardig is en zonder leerproblemen goed meekomt op de basisschool. Maar wat als de ontwikkeling van je kind niet vanzelfsprekend verloopt en je kind uit balans raakt? Er kunnen dan leerachterstanden en andere problemen ontstaan die het schoolplezier en de resultaten beïnvloeden. Leren begint bij een goed fundament!  In deze blog ontdek je welke essentiële bouwstenen voor leren voldoende ontwikkeld moeten zijn om tot leren te kunnen komen. Ik vertel je wat je als ouder en/of leerkracht kunt doen om je kind een stevige basis mee te geven, zodat het met meer succes en plezier naar school kan gaan.

De 6 essentiële bouwstenen voor een goede ontwikkeling en succesvol leren

Om te begrijpen waarom een kind op de basisschool moeite kan hebben met leren, is het belangrijk om te kijken naar de fundamentele bouwstenen voor leren die al vanaf de babytijd worden gelegd.
Het fundament moet namelijk heel stevig zijn om in groep 3 te kunnen starten met leren!

Zie het als de basis van een huis: als het fundament niet goed gelegd wordt, kan de rest van de constructie instabiel worden en zal het huis een keer instorten. Zo is het ook met het leerfundament: Als één van de bouwstenen ontbreekt of niet goed ontwikkeld is, raakt het kind uit balans en kan het moeite krijgen met leren rekenen, lezen, schrijven en/of spellen.

Hieronder bespreek ik de zes bouwstenen die nodig zijn voor een goede ontwikkeling en samen een stevig leerfundament vormen.

1. Reflexen: De eerste stap naar een stevig leerfundament

De ontwikkeling van je kind begint al in de baarmoeder, met de reflexen. Deze automatische reacties zijn essentieel voor de groei van je kind, de ontwikkeling van spieren en evenwicht, en zelfs voor de geboorte zelf. Voorbeelden zijn de zuig- of de grijpreflex.

Naarmate een kind ouder wordt, integreren deze primitieve reflexen en maken ze plaats voor meer bewuste bewegingen en vaardigheden. Een goede integratie van deze vroege reflexen is cruciaal voor latere ontwikkelingen, zoals het logisch nadenken, stil kunnen zitten in de klas, het leren lezen en het verwerken van informatie op papier of een scherm (visuele verwerking).

Wanneer reflexen niet goed geïntegreerd zijn, kan dit onrust, concentratieproblemen en moeite met bepaalde leeractiviteiten veroorzaken. Als ouder kun je de natuurlijke bewegingsdrang van je baby en jonge kind stimuleren met gerichte bewegingsoefeningen, wat helpt bij deze integratie.

2. Sensorische Ontwikkeling: De basis van waarnemen en begrijpen

Een kind ontwikkelt zich door te bewegen, te handelen en zijn omgeving waar te nemen via zijn zintuigen: de oren, ogen, neus, mond en handen. Maar ook via de huid, het evenwichtsorgaan en de spieren (proprioceptie). Sensorische ontwikkeling is het proces waarbij een kind leert de informatie die via deze zintuigen binnenkomt te verwerken en te interpreteren, waardoor het de wereld om zich heen steeds beter begrijpt.

Een goede sensorische integratie is essentieel voor alle leerprocessen. Als een kind bijvoorbeeld moeite heeft met het verwerken van auditieve prikkels (geluiden), kan dit leiden tot concentratieproblemen en moeite met het volgen van instructies. Ook een over- of ondergevoeligheid voor tastprikkels kan het leren beïnvloeden. Door je kind met verschillende soorten speelgoed te laten spelen (zoals hout, stof, klei, zand, … ) en ervaringen op te laten doen met verschillende geluiden en bewegingen, ondersteun je een gezonde sensorische ontwikkeling.

3. Psychomotoriek: De samenwerking tussen bewegen en denken

Psychomotoriek omvat de nauwe wisselwerking tussen onze psychische (cognitieve en emotionele) processen en onze motorische vaardigheden. We ‘bedenken’ een beweging (psyche) en voeren deze uit (motoriek). Het is belangrijk dat het lichaam en brein goed samenwerken, zodat het kind in balans is en zich kan ontwikkelen op motorisch, cognitief en sociaal-emotioneel gebied.

Als de psychomotorische ontwikkeling niet goed wordt doorlopen, kunnen er problemen ontstaan bij het leren lezen, rekenen, schrijven, spellen, de begripsvorming en zelfs het gedrag. Denk aan kinderen die moeite hebben met de pengreep (fijne motoriek) wat het schrijven belemmert, of kinderen die onrustig zijn en zich moeilijk kunnen concentreren (grove motoriek en aandacht). Beweging en spel zijn hierbij sleutelwoorden om de samenwerking tussen lichaam en brein te versterken.

4. Grove en Fijne motoriek: Beweging als fundament voor verdere ontwikkeling en leren

De motorische ontwikkeling begint vanuit de reflexen en ontwikkelt zich verder door beweging. Grove motoriek omvat grote bewegingen zoals kruipen, lopen, rennen en springen. Fijne motoriek betreft de kleinere, meer precieze bewegingen van handen en vingers, zoals knippen, tekenen en schrijven. Een goede ontwikkeling van beide is superbelangrijk.

Door je kind veel te laten bewegen en buiten te laten spelen, doet het allerlei bewegingservaringen op die niet alleen de spieren versterken, maar ook de visuele en auditieve waarneming en de tastzin verder ontwikkelen. Deze zintuiglijke ervaringen zijn weer essentieel voor het leren praten en het begrijpen van de wereld om hen heen. Een achterstand in de motorische ontwikkeling kan indirect leiden tot moeite met leren en concentratieproblemen.

5. Visuele en Auditieve vaardigheden: Meer dan alleen goed zien en horen

Vaak wordt gedacht dat als een kind scherp ziet en goed hoort, er geen problemen zijn met de visuele en auditieve vaardigheden. Dit is echter niet altijd het geval. De samenwerking tussen de ogen en de verwerking van wat we zien, evenals de verwerking van wat we horen, spelen een cruciale rol bij het leren lezen, rekenen, schrijven en spellen! Zelfs als je kind scherp ziet, kan het moeite hebben met bijvoorbeeld oogvolgbewegingen, wat het lezen traag en vermoeiend kan maken en hoofdpijn tot gevolg kan hebben. We spreken dan van een verborgen visueel probleem.

Op auditief gebied kan een kind bijvoorbeeld last hebben van vocht achter de oren of een trage auditieve verwerkingssnelheid, waardoor het klanken en woorden niet goed onderscheidt of onthoudt. Dit kan leiden tot problemen met spelling (schrijft pak in plaats van park) en het begrijpen van gesproken instructies.

Daarom is het bij leerproblemen belangrijk om ook eens ‘door een andere bril te kijken’ en de ogen en het gehoor goed te laten screenen.

6. Werkgeheugen: De tijdelijke opslagplaats voor informatie tijdens het leren

Het werkgeheugen is als een tijdelijke notitieblokje in de hersenen, waar we informatie vasthouden en bewerken om taken uit te voeren. Het valt onder de executieve functies van het brein en is essentieel voor vrijwel alle dagelijkse activiteiten, zeker tijdens het leren. Kinderen met een minder goed ontwikkeld werkgeheugen hebben vaak moeite met het afronden van taken, maken slordigheidsfoutjes, kunnen instructies of tussenstappen moeilijk onthouden en zijn snel afgeleid. Ze zijn het begin van de zin bijvoorbeeld al vergeten tegen de tijd dat ze het einde daarvan lezen. Een sterk werkgeheugen is een cruciale bouwsteen voor leren en kan worden ondersteund door gerichte oefeningen en strategieën.

Dit kun je doen om de basis voor het leren te versterken!

Als ouder of leerkracht speel je een hele belangrijke rol in het versterken van de basis voor leren. Het is belangrijk oog te hebben voor de onderliggende ontwikkelingsgebieden en de samenhang daartussen te begrijpen, zodat we kunnen signaleren waar het kind blokkades ervaart, die weer invloed kunnen hebben op het leren. Door alert te zijn op deze mogelijke signalen van leerproblemen en ontwikkelingsachterstanden, kun je tijdig actie ondernemen.

Duik voor een mogelijke oorzaak van de leerproblemen dus eens in het fundament!

Een belangrijke stap is het stimuleren van een actieve levensstijl: moedig je kind aan om veel buiten te spelen en biedt speelgoed van verschillende materialen aan! Dit is goud waard voor de ontwikkeling van hand- en voetreflexen, de zintuiglijke ontwikkeling (ook de ogen en oren!) en de motoriek. Daarnaast dragen een goede nachtrust, voldoende beweging, een gezond eetpatroon en zo min mogelijk stress bij aan het verbeteren van je geheugen.

Overweeg bij aanhoudende leerproblemen om in overleg met de leerkracht professionele hulp te zoeken. Bijvoorbeeld bij een specialist in leerproblemen of een kinderfysiotherapeut die de onderliggende bouwstenen kan onderzoeken en gerichte adviezen kan geven. Door samen te werken aan een stevig fundament help je je kind om met meer plezier en zelfvertrouwen naar school te kunnen gaan!

Wil je op de hoogte blijven en af en toe tips, kennis en vaardigheden ontvangen?
Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief, waarin ik je 6x per jaar zal inspireren en motiveren rondom de leerontwikkeling van je kind of de kinderen in je klas. Echt, er is zóveel méér mogelijk als het gaat om leerbegeleiding aan kinderen met leerproblemen! Ik vertel je daar graag over.

Meer lezen over hulp bij de leerproblemen van je kind.

Meld je hier aan voor de nieuwsbrief.

Of neem vrijblijvend contact met mij op, zodat we samen kunnen kijken wat Remedial Teaching voor jouw kind kan betekenen.